සතර සතිපට්ඨාන භාවනා

සතර සතිපට්ඨාන භාවනා සියල්ල 21කි.

කායානුපස්සනා

කය පිළිබඳ සිහිය පැවත් වීම.

1. ආනාපානසතිය
2. ඉරියාපත මනසිකාරය (සතර ඉරියව් පිළිබඳ සිහිය පැවත් වීම)
3. සති සම්පජන්‍යය මනසිකාරය (ප්‍රධාන ඉරියව් සතර හැරුනු කොට, කුඩා ඉරියව් පිළිබඳව සිහිය පැවැත් වීම. මෙයට අත්පා දිග හැරීම, හැකිළීම වැනි සෑම ක්‍රියාවක්ම අයත් ය.)
4. පටික්කූල මනසිකාරය (අශුභ භාවනාව)
5. ධාතු මනසිකාරය (ශරීරයෙහි පඨවි, ආපෝ, තේජෝ, වායෝ ආදී ධාතු පිළිබඳව මනසිකාරය)

මින් ඉදිරියට දැක්වෙන මෘත ශරීර ආශ්‍රිත භාවනා නවය, නව සීවතිකය නමින් හැඳීන් වේ.

6. නිල් වූ, ඉදිමුනු, සැරව ගලන මළ සිරුර මනසිකාරය
7. සතුන් කා දමන ලද මළ සිරුර මනසිකාරය
8. මස් ලේ සහිත, නහරින් බැඳුනු මළ සිරුර මනසිකාරය
9. මස් නොමැති, ලේ සහිත නහරින් බැඳුනු මළ සිරුර මනසිකාරය
10. මස් ලේ නොමැති, නහරින් බැඳුනු මළ සිරුර මනසිකාරය
11. අට කැබලි විසිරුනු මළ සිරුර මනසිකාරය
12. බෙලි කටු සේ සුදු පැහැති ඇට කැබලි මනසිකාරය
13. බිඳී ගිය ඇට කැබලි මනසිකාරය
14. කුඩු වී ගිය ඇට කැබලි මනසිකාරය

මෙම කායානුපස්සනා භාවනා අතරින් අනාපානසතිය හා පටික්කූල මනසිකාරය සමථ පූර්වාංගම විපස්සනා නමින් හැඳින් වේ. එනම් පළමුවෙන් සමාධිය උපදවා ඉන්පසුව විදර්ශනාවට හැරෙන භාවනා ය. ඉතිරි භාවනා සියල්ල විදර්ශනා භාවනා ය.

 

වේදනානුපස්සනා

15. වේදනා පිළිබඳ සිහිය පැවත් වීම.

15.1. සුඛ වේදනා
15.2. දුක්ඛ වේදනා
15.3. අදුක්ඛමසුඛ වේදනා
15.4. සාමිස සුඛ වේදනා (පංච කාමයන් ආශ්‍රයෙන් ලබන කෙළෙස් සහිත සැප වේදනාව)
15.5. නිරාමිස සුඛ වේදනා (භාවනාවෙන් ලබන කෙළෙස් රහිත සැප වේදනාව)
15.6. සාමිස දුක්ඛ වේදනා (කෙළෙස් සහිත දුක් වේදනාව)
15.7. නිරාමිස දුක්ඛ වේදනා (කෙළෙස් රහිත දුක් වේදනාව)
15.8. සාමිස අදුක්ඛමසුඛ වේදනා (කෙළෙස් සහිත උපේක්ෂා වේදනාව)
15.9. නිරාමිස අදුක්ඛමසුඛ වේදනා (කෙළෙස් රහිත උපේක්ෂා වේදනාව

 

චිත්තානුපස්සනා

16. සිත් පිළිබඳ සිහිය පැවත් වීම.

16.1. සරාග චිත්තය (රාගයෙන් යුක්ත සිත)
16.2. වීතරාග චිත්තය (රාගයෙන් තොර වූ සිත)
16.3. සදෝස චිත්තය (ද්වේශයෙන් යුක්ත සිත)
16.4. වීතදෝස චිත්තය (ද්වේශයෙන් තොර වූ සිත)
16.5. සමෝහ චිත්තය (මෝහයෙන් යුක්ත සිත)
16.6. වීත මෝහ චිත්තය (මෝහයෙන් තොර වූ සිත)
16.7. සංඛිත්ත චිත්තය (හැකිළුණු සිත)
16.8. වික්ඛිත්ත චිත්තය (නොසන්සුන් සිත)
16.9. මහග්ගත චිත්තය (රූපාවචර හෝ අරූපාවචර සිත්)
16.10. අමහග්ගත චිත්තය (කාමාවචර සිත්)
16.11. ස උත්තර චිත්තය (කාමාවචර සිත්)
16.12. අනුත්තර චිත්තය (රූපාවචර හෝ අරූපාවචර සිත්)
16.13. සමාහිත චිත්තය (උපචාර හෝ අර්පණා සමාධියෙන් යුක්ත සිත)
16.14. අසමාහිත චිත්තය (උපචාර හෝ අර්පණා සමාධියෙන් තොර වූ සිත)
16.15. විමුත්ත චිත්තය (තදංග වශයෙන් හෝ විෂ්කම්භණ වශයෙන් කෙළෙසුන්ගෙන් මිදුනු සිත)
16.16. අවිමුත්ත චිත්තය (කෙළෙසුන්ගෙන් මිදී නොමැති සිත)

 

ධම්මානුපස්සනා

17. ස්කන්ධ විදර්ශනාව (පංච උපාදානස්කන්ධය)
18. නීවරණ විදර්ශනාව (පංච නීවරණ)
19. ආයතන විදර්ශනාව (ආධ්‍යාත්මික ආයතන 6, බාහිර ආයතන 6)
20. බොජ්ඣංග විදර්ශනාව
21. ආර්යය සත්‍ය විදර්ශනාව (චතුරාර්යය සත්‍ය)

 

REFERENCES:

Many thanks (and good karma) to the people responsible for the following links:

[1] සතිපට්ඨානය – අතීපුජනීය නාඋයනේ අරියධම්ම ස්වාමීන් වහන්සේ
[2] කාටත් නිවන් දැකිය හැකි සතිපට්ඨාන භාවනාව – අතිපූජනීය මහනුවර වජිරබුද්ධි යතිවරයාණෝ
[3] https://www.facebook.com/path.nirvana/posts/1340092209391431